De economische wereld zal het komende decenium vooral worden bepaald door China en de VS. Deze landen hebben een technologische voorsprong opgebouwd en domineren met hun techgiganten de wereldmarkt.
Amerikaanse voorbeelden zijn Apple, Google en Facebook. China timmert aan de weg met Alibaba, Huawei, Tencent en de fintechreus Ant Group. Binnen de EU zien we regeringsleiders die aan deze hegemonie graag een eind willen maken.
Deze gedachte heeft de afgelopen jaren geleid tot conferenties over de vraag hoe Europa het meeste ondernemende continent van de wereld kan worden. Dat is nodig om technologisch minder afhankelijk te worden van de VS en China, en in Europa nieuwe banen te scheppen.
Bedrijfsklimaat
De kernboodschap voor de EU is dat het Europese bedrijfsklimaat daarvoor sterk verbeterd moet worden. Ondernemingen in de EU-landen verliezen de concurrentieslag met andere bedrijven die mondiaal actief zijn. Zo slagen slimme start-ups, mede door een gebrek aan doorgroeikapitaal, er onvoldoende in om internationaal door te breken. Daarnaast belemmert het fusiebeleid van de Europese Commissie het ontstaan van Europese techgiganten. Een verbetering van het bedrijfsklimaat is niet alleen een opgave voor de Commissie maar ook voor de EU-landen zelf. Alle landen hebben juist nu behoefte aan innovatieve ondernemers om hun economieën die door de coronacrisis zijn getroffen weer aan te zwengelen, maar daarmee wordt nog weinig haast gemaakt.
Economie aanjagen
De EU-landen krijgen in 2020 te maken met krimpende economieën en een oplopende werkloosheid. Om die reden zijn er landen, zoals Duitsland en Frankrijk, die nu al gestart zijn met investeringsprogramma’s van vele miljarden, om hun economie aan te jagen. Daarbij is een hoofdrol weggelegd voor het bedrijfsleven. Zo wordt voor ondernemingen het bedrijfsklimaat aantrekkelijker gemaakt door belastingverlagingen en subsidies voor bedrijfsinvesteringen in nieuwe technologieën en het klimaat. Regelgeving voor het midden- en kleinbedrijf wordt vereenvoudigd en startende bedrijfjes krijgen extra financiering van de overheid. Verschillende landen bevorderen het herstel van hun economie door buitenlandse techbedrijven te lokken met financiële en fiscale voordelen.
Bedrijfstrends
Landen die vooroplopen met het aanjagen van hun economie laten zich bij de opzet van hun stimuleringsprogramma mede inspireren door internationale bedrijfstrends die na de cororonacrisis een extra impuls krijgen. Deze laten zien dat grotere bedrijven de nadruk leggen op een verdere digitalisering van hun productie- en bedrijfsprocessen. Ook zien we daar een versnelling van het gebruik van de nieuwste technologieën, zoals kunstmatige intelligentie en robottech.
Opvallend is de keuze van bedrijven voor een duurzame bedrijfsvoering. Klimaatneutraliteit wordt een must en een centraal onderdeel van het nieuwe businessmodel voor de toekomst Dit model is niet de uitkomst van de toegenomen klimaatvriendelijkheid van het topmanagement, maar gewoon gebaseerd op gedegen bedrijfseconomische rekensommen. Die wijzen uit dat je als onderneming in de economie van morgen alleen met een klimaatneutraal verdienmodel goed kan renderen en een bedrijfswinnaar worden.
Nederland raakt achterop
De Haagse politiek heeft nog geen concrete maatregelen genomen om de Nederlandse economie aan te zwengelen. Het beleid is vooral gericht op financiële overheidssteun voor bedrijven en zzp’ers om te voorkomen dat er banen verloren gaan. Voor deze aanpak bestaat brede politieke en maatschappelijke steun, omdat daardoor massaontslagen voorkomen worden. Als we kijken naar andere landen zal Nederland haast moeten maken met het aanjagen van de economie en tevens moeten zorgen voor een versterking van het verdienmodel van onze economie. Het zogenoemde Wopke-Wiebes investeringsfonds dat daarvoor bedoeld was, is recent door zowel de Tweede Kamer als door externe deskundigen ’gekraakt’. Datzelfde geldt voor het kabinetsvoorstel om bedrijfsinvesteringen te bevorderen door een fiscale subsidie, de zogenoemde BIK-regeling. We staan nog met lege handen.
De noodzaak van bedrijfsinvesteringen
Deze noodzaak wordt ook onderschreven door het Centraal Planbureau (CPB). Recent concludeerde deze rekenmeester dat Nederland door de coronacrisis een langdurige economische schade zal leiden. Door een daling van de bedrijfsinvesteringen en een afnemende innovatie zal het groeivermogen van onze economie blijvend verminderen. Dit houdt in dat een nieuw kabinet zijn plannen moet baseren op een structureel lagere economische groei, die waarschijnlijk gemiddeld slechts rond de 1% zal liggen, terwijl tot voor kort 2,5% of hoger het uitgangspunt was. Daardoor biedt de schatkist weinig ruimte voor nieuwe overheidsuitgaven.
Dat is ook de conclusie van de ambtelijke Studiegroep Begrotingsruimte. die de politiek nu al adviseert om de komende kabinetsperiode extra overheidsuitgaven achterwege te laten. Dit betekent dat een nieuw kabinet keuzes moet maken binnen de bestaande inkomsten en uitgaven. Voor de zorguitgaven heeft de studiegroep de vervelende boodschap dat de kosten onbetaalbaar worden. Als het zorgbeleid ongewijzigd wordt gelaten, dan zullen de uitgaven door verschillende ontwikkelingen (vergrijzing, nieuwe technologie) in de komende kabinetsperiode automatisch met 13 miljard euro stijgen.